Dziś ruina, kiedyś centrum życia towarzyskiego
Są takie obiekty w Zgorzelcu, których po prostu żal. Kryją w sobie mnóstwo historii i sentymentów. Przykładem może być poniemiecki budynek z wieżyczką po byłym Klubie Garnizonowym (w czasach PRL nazywanym też Kasynem Wojskowym). Obiekt wybudowano w drugiej połowie lat 30. XX w. Budowa powiązana była z koszarami oraz stacjonującym w mieście niemieckim garnizonem. W połowie lat 50. obiekt przejęło Wojsko Polskie, które organizowało tam głównie narady. Największą popularność klub zdobył jednak w latach 60., kiedy toczyło się w nim życie towarzyskie mieszkańców – organizowano dancingi, wesela, bale sylwestrowe itd. W budynku mieścił się też bufet oraz biblioteka. Po wycofaniu się wojska, nieruchomość kupiła firma GERDA. Później przeszła w ręce lokalnego przedsiębiorcy, który jak się okazuje ma wobec niego inne plany…
Negatywna opinia o rozbiórce
W ubiegłym roku Wydział Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego w Zgorzelcu zwrócił się (na podstawie art. 39 ust. 3 Prawo budowlane) do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu na wniosek właściciela budynku o uzgodnienie rozbiórki. Postanowieniem z dnia 12 marca 2019 r. odmówiono uzgodnienia rozbiórki. Nie złożono zażalenia.
W sierpniu wpłynął wniosek bezpośrednio do tutejszej delegatury o wydanie opinii w sprawie możliwości rozbiórki. Po analizie załączonej oceny stanu technicznego i dokonaniu oględzin 22 października 2019 r. wydano negatywną opinię zamierzenia - poinformował naszą redakcję Jan Sobota, inspektor d/s zabytków nieruchomych, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu - Delegatura w Jeleniej Górze.
Inwestycja na podstawie Tarczy COVID-owej
Właściciel znalazł sposób. Działa tu specustawa w sprawie zwalczania COVID-19, na podstawie której powstanie tam izolatorium dla pracowników objętych kwarantanną lub izolacją. Co więcej, budynek nie jest wpisany do rejestru zabytków. Wojewódzki Konserwator Zabytków we Wrocławiu nie może wstrzymać inwestycji.
30 września 2020 r. otrzymaliśmy z Wydziału Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego w Zgorzelcu kopię zawiadomienia o zamiarze rozbiórki budynku na podstawie przepisów art. 12 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywoływanych nimi sytuacji kryzysowych. Na terenie ma zostać wybudowany kompleks hotelowy dla pracowników podlegających kwarantannie/izolacji. Po otrzymaniu zawiadomienia wystąpiono do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego o sprawdzenie zasadności zastosowania tego przepisu, a także do Komendanta Powiatowego Policji w Zgorzelcu o monitorowanie obiektu zabytkowego. Budynek dawnego kasyna nie jest wpisany do rejestru zabytków, stąd nie mogliśmy wydać nakazu wstrzymania prac w oparciu o przepisy naszej ustawy – wyjaśnia Jan Sobota.
Działania na granicy prawa?
Jak zaznacza dalej Jan Sobota, istotną komplikacją jest tu brzmienie wskazanego wyżej artykułu specustawy. Wyłącza on bowiem ze stosowania m.in. Ustawę prawo budowlane oraz Ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Co więcej ustawa ta nie określa czasu do jakiego powinny powstać takie obiekty i każda inwestycja zgłoszona do 4 września 2020 (ostatni dzień obowiązywania art. 12) jest traktowana jako legalnie rozpoczęta. Nie wskazuje się w specustawie także procedur na wypadek stwierdzenia braku przesłanek do takiego trybu tak jak np. ma to miejsce przy prowadzeniu prac budowlanych na zgłoszenie - zgodnie z prawem budowlanym organ wydający pozwolenia na budowę może zgłosić sprzeciw, jeśli prace przekraczają warunki zgłoszenia i nałożyć obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę.
Nie wskazano kategorii obiektów, jakie mogą być wznoszone, stąd właśnie biorą się budowane miejsca kwarantanny w postaci hoteli czy zespołów budynków mieszkalnych. Nie wskazuje się także procedur późniejszej legalizacji, bo wnosząc z charakteru niektórych inwestycji, o których informuje się m.in. w mediach to ich przeznaczeniem docelowym są usługi hotelarskie, mieszkalnictwo (trudno uwierzyć, aby prywatny inwestor utrzymywał po ustaniu epidemii hotel czy osiedle domów puste, w stanie gotowości "na wszelki wypadek" jako rezerwę strategiczną). Zagadnienie inwestycji prowadzonych na podstawie tej ustawy specjalnej jest bowiem problemem szerszym dotykającym nie tylko ochrony zabytków ale i środowiska, ładu przestrzennego, rodzi np. istotne pytanie o potencjalne konsekwencje wprowadzenia do normalnego użytkowania obiektów budowanych z wyłączeniem przepisów budowlanych w tej liczbie także warunków technicznych, jakie muszą spełniać poszczególne kategorie obiektów.
Wracając do samego kasyna. Jedyną pewną w danym momencie możliwością była interwencja PINB, który zgodnie ze stanowiskiem Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego (https://www.gunb.gov.pl/aktualnosc/wyjasnienie-przepisow-prawa-budowlanego-w-sprawie-art-12-ustawy-covid-19 ), mimo wyłączenia stosowania ustawy prawo budowlane nie traci kompetencji do kontrolowania legalności prowadzenia rozpoczętych robót budowlanych, w tym oceny zasadności zastosowania przepisów specjalnych. W piśmie do PINB podnieśliśmy wątpliwość co zasadności stosowania art. 12 specustawy. Jak wynika ze stanowiska Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego w sprawie stosowania art. 12 ustawy z dnia 2 marca 2020 o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywoływanych nimi sytuacji kryzysowych tryb ten należy odnosić do inwestycji o przewidywanym krótkim czasie realizacji, tak aby mogły być one wykorzystane do działań związanych ze zwalczaniem koronawirusa. Jest to tryb przeznaczony do stosowania w przypadkach szczególnych, ściśle określonych, których celem powinno być wyłącznie zwalczanie koronawirusa. W przedmiotowym przypadku natomiast w pierwszej kolejności teren pod przyszłą inwestycję musi zostać przygotowany poprzez rozbiórkę istniejącego obiektu o znacznych gabarytach, dopiero w dalszej kolejności podjęte mogą być prace związane z budową nowego obiektu, co w oczywisty sposób jest sprzeczne z szybką realizacją zadania. Kolejna wątpliwość to kategoria planowanego obiektu budowlanego z punktu widzenia prawa budowlanego (załącznik do ustawy prawo budowlane „Kategorie obiektów budowlanych”). Hotel jest to budynek służący świadczeniu usług zakwaterowania turystycznego i rekreacyjnego, podczas gdy obiekty służby zdrowia, opieki socjalnej lub społecznej stanowią odrębną kategorię budynków. W naszej ocenie świadczy to o planowanej docelowo komercyjnej funkcji obiektu, a funkcja miejsca kwarantanny/izolacji jest tylko funkcją tymczasową i pośrednią. W wyniku dokonanej kontroli PINB w Zgorzelcu nakazał wstrzymanie prac rozbiórkowych poddając w wątpliwość zastosowanie art. 12 ustawy z dnia 2 marca 2020 o szczególnych rozwiązaniach w uzasadnieniu podzielając nasze argumenty – zaznacza inspektor d/s zabytków nieruchomych.
Klub Garnizonowy w Zgorzelcu na dawnych zdjęciach
Przemówienie burmistrza Georga Snay, z okazji wmurowania kamienia węgielnego. Uroczystość była nieco spóźniona, ponieważ budowa Klubu Garnizonowego już trwała / fot. polska-org.pl
Budynek dawnego Klubu Garnizonowego na pocztówce wysłanej w 1912 r. / fot. polska-org.pl
Klub garnizonowy, nazywany też w czasach PRL - "Kasynem Wojskowym" / fot. polska-org.pl
Zarząd i członkowie PZO Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Zgorzelcu. Zdjęcie wykonano przed wejściem głównym do Klubu Garnizonowego (później Klub Oficerski). W tym czasie mieściła się tam stołówka Starostwa Powiatowego w Zgorzelcu (po zbliżeniu widoczna tablica informacyjna na drzwiach wejściowych). Autor zdjęcia nieznany. / fot. polska-org.pl
Dawny Klub Garnizonowy – rok 2012 / fot. polska-org.pl
Dawny Klub Garnizonowy – rok 2019 / fot. polska-org.pl
