Dobiegły końca prace renowatorskie prowadzone w ramach zadania pn. „Modernizacja budynku Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu etap III w ramach projektu Pomyśl: Nasze Dziedzictwo-Twoja Przyszłość”. Przywrócono utracony blask witrażom oraz tynkom wewnętrznym najbardziej okazałego zgorzeleckiego gmachu. Wartość umowy z Wykonawcą opiewała na 1.250.000 złotych. Urząd na realizację inwestycji pozyskał 777.439,01 złotych ze środków unijnych w ramach programu Interreg Polska – Saksonia 2014–2020 oraz dopłacił ze środków własnych 472.560,99 złotych.
Umowa na realizację zadania podpisano 8 sierpnia 2022r. Zadanie realizowane było w formule zaprojektuj i wybuduj czyli wykonawca w pierwszej kolejności wykonał dokumentacje projektową i uzyskał wszystkie niezbędne uzgodnienie oraz pozwolenia pozwalające na rozpoczęcie robót budowlanych. Prace finalnie zostały odebrane w drugiej połowie grudnia 2022 roku. W pierwszej połowie stycznia 2023 roku zdemontowano rusztowania rozstawione wewnątrz budynku.
Zakres wykonanych prac związanych z tynkiem wewnętrznym obejmował m.in.:
- dezynfekcję preparatem odkażającym dopuszczonym do zastosowania w obiektach zabytkowych,
- usunięcie mechaniczne odspojonych i zniszczonych zapraw tynkarskich,
- wzmocnienie krawędzi pozostawionych tynków oryginalnych preparatami hydrofilnymi,
- miejscowe odsolenie poprzez okłady z pulpy celulozowej,
- uzupełnienie ubytków mineralnymi zaprawami o strukturze i grubości identycznej z tynkiem wokół wapnem trasowym,
- malowanie scalające z sąsiadującymi powierzchniami,
- montaż i demontaż rusztowań w budynku.
Dlaczego witraże wymagały renowacji?
Renowacji podlegały zabytkowe witraże w ośmiu bocznych otworach kolebkowych sklepień oraz w jednym otworze kopuły centralnej budynku Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu. Oględziny obiektu wskazywały, że prawdopodobnie świetliki witrażowe nie były konserwowane od chwili powstania tj. 1904 roku. Ponieważ wszystkie witraże miały ochronę przed wpływami czynników atmosferycznych przez dodatkowe przeszklone dachy dwuspadowe w bocznych witrażach i centralną kopułę z giętymi szybami zbrojonymi, dlatego zachowały się w ok. 85%. Drobne ubytki występowały głównie w centralnym witrażu, pochodzące ze spadających drobnych elementów metalowych lub z pobitych szyb oszklenia ochronnego. Wszystkie witraże były silnie zabrudzone, ale najmocniej centralny świetlik witrażowy. Zabrudzenia pochodziły z drobnych pyłów i kurzu, który po 120 latach silnie przywarł do szkieł. Żeliwo użyte do ram witraży nie wykazywało oznak dużej korozji.
Jak duże są witraże i co przedstawiają?
Witraże w gmachu zgorzeleckiego MDK posiadają całkowitą powierzchnię 115,59m2 i dzielą się na dwa typy:
- Główny witraż to wycinek kuli o wymiarach: podstawa o średnicy 8,2 m, wysokość 1,41 m, promień kuli 6,68m, powierzchnia 59,15 m2,
- Witraże boczne posiadają wymiary: 1,6 m x 4,41m tj. 7,56 m2 x 8 szt., powierzchnia 56,44m2.
Na początku XX wieku modne były duże świetliki wypełnione witrażami jak np. w galerii handlowej Lafayette w Paryżu. Witraże wykonane zostały w klasycznej technice witrażowej. Zastosowano szkła antyczne i katedralne, które po wycięciu odpowiednich kształtów malowano konturówką i patyną od wewnątrz oraz lazurą srebrową od zewnątrz. Następnie składano szkła w listwy ołowiane i lutowano obustronnie na całej długości, usztywniając znacznie siatkę ołowianą. Następnie witraże dodatkowo były usztywnione kitem szklarskim, wypełniając przestrzenie pomiędzy szkłami a listwami ołowianymi. Gęsty podział żeliwnych ram oraz obustronne całościowe lutownie z obustronnym kitowaniem, spowodowało, że nie były potrzebne wiatrownice, które zwykle usztywniają kwatery witrażowe.
Kompozycja w bocznych oknach oparta została na umieszczeniu herbów miast z Górnych Łużyc w centralnych polach i otoczeniu ich na brzegach malowanymi bordiurami. Witrażowa kopuła posiada również herby miast z Górnych Łużyc w środkowym kolistym pasie. W centrum kopuły-witraża znajduje się okrągły otwór na linę trzymającą żyrandol głównego holu. Wokół tego otworu rozchodzą się promienie słońca. W ok. 70% użyto jasnego szkła w celu jak najlepszego doświetlenia wnętrza.
Budynek obecnego Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu powstał jako pomnik patriotyzmu i pamięci dwóch niemieckich cesarzy – Wilhelma I i Fryderyka III (pierwszych cesarzy zjednoczonych Niemiec). Budynek postanowiono nazwać „Górnołużycką Halą Chwały”, ale używano też nazwy „Górnołużycka Hala Pamięci”. Budowa obiektu została sfinansowana z dobrowolnych składek od ludności Górnych Łużyc. Projektantem, a zarazem budowniczym zabytku był mieszkający w Gorlitz architekt Hugo Behr. Kamień węgielny został położony 18 października 1898 r. (rocznica urodzin cesarza Fryderyka III). Uroczyste otwarcie nastąpiło 28 listopada 1902 r. w obecności cesarza Wilhelma I. Rok później rozpoczęto organizację muzeum, którego otwarcie miało miejsce 1 czerwca 1904 r., i przyjęto nazwę „Kaiser- Friedrich-Museum”. Obiekt łączy w sobie cechy neobaroku (tzw. stylu wilhelmińskiego) oraz neoklasycyzmu, będąc przykładem eklektyzmu w architekturze. Jest budowlą centralną łączącą charakter obiektu zabytkowego oraz pomnika. Łączna wysokość budynku wynosi 42 m.
Historia obiektu zaczerpnięta z wydawnictwa: Zbyszek Dobrzyński i Krzysztof Fokt, Pod stuletnią kopułą, Wyd. ,,Obrzeża”, 2003
Zadanie „Modernizacja budynku Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu etap III w ramach projektu Pomyśl: Nasze Dziedzictwo-Twoja Przyszłość” współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Interreg Polska – Saksonia 2014 – 2020.
Witraże po renowacji:
Witraże przed renowacją:
fot. Miasto Zgorzelec (11)
